น้ำตามีหน้าที่ในการหล่อลื่นดวงตา ประกอบไปด้วย เมือก น้ำ และไขมัน น้ำตาส่วนเกินจะถูกขับออกผ่านท่อน้ำตาที่อยู่บริเวณหัวตา ท่อน้ำตาจะมีท่อเปิดไปยังรูจมูกและคอ โดยปกติแล้วการผลิตน้ำตากับการระบายน้ำตาออกทางท่อน้ำตาควรจะอยู่ในสภาวะสมดุล แต่ถ้าหากปริมาณที่ไหลออกมามากผิดปกติควรพาสัตว์เลี้ยงของท่านมาพบสัตวแพทย์เพื่อตรวจเช็คสุขภาพของตา

ลักษณะอาการผิดปกติที่พบ

• ร่องน้ำตาเปียกอยู่ตลอดเวลา
• ขนบริเวณร่องน้ำตา เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล หรือน้ำตาลแดง ซึ่งจะเห็นได้ชัดในสุนัขและแมวขนสีอ่อน
• มีกลิ่นอับ
• เกิดผิวหนังอักเสบ และติดเชื้อ
• สัตว์เลี้ยงมีอาการหรี่ตา ตาแดง เกาหรือถูบริเวณตา

ภาวะน้ำตาไหลมากผิดปกติ เป็นอาการหนึ่งที่บ่งชี้ถึงถึงความผิดปกติของดวงตาและท่อน้ำตา น้ำตาไหลมากเป็นอาการแต่ไม่ใช่โรค ดังนั้นต้องมีสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการน้ำตาไหลมากกว่าปกติ สาเหตุที่ทำให้เกิดน้ำตาไหลมากกว่าปกติ เกิดได้จาก 2 สาเหตุ คือ การระคายเคือง และการระบายของน้ำตาที่ผิดปกติ

1. การระคายเคือง การอักเสบ ของดวงตา 

ถ้าหากมีสิ่งแปลกปลอมเข้าตา หนึ่งในกลไกการป้องกันดวงตาของร่างกาย คือจะผลิตน้ำตาออกมา เพื่อช่วยขับสิ่งแปลกปลอมออกไป สัตว์เลี้ยงอาจจะมีอาการเกา เอามือถูบริเวณดวงตา หรือเอาตาถูกับสิ่งของ ที่นอน โซฟา หรืออื่นๆ ซึ่งเป็นสิ่งที่บ่งบอกว่าสัตว์เลี้ยงมีการเจ็บระคายเคืองตา ควรรีบพาสัตว์เลี้ยงมาพบสัตวแพทย์เพราะอาจจะเกิดแผลที่ดวงตา ถ้าหากรุนแรงขึ้น อาจเกิดการติดเชื้อในลูกตา นำไปสู่การสูญเสียการมองเห็นได้

สาเหตุการระคายเคืองมีหลายสาเหตุ เช่น การติดเชื้อที่ดวงตา สิ่งแปลกปลอมเข้าตา ฝุ่นละอองเข้าตา ภาวะต้อหิน ขนตาที่งอกผิดปกติ ภาวะหนังตาม้วนโดยเฉพาะหนังตาม้วนเข้า สุนัขและแมวที่มีโครงหน้าสั้นขนบริเวณหน้าทิ่มดวงตา การกระทบกระแทกที่ตาก็สามารถทำให้เกิดน้ำตาไหลมากได้เช่นกัน การตรวจตาด้วยเครื่องมือตรวจตาโดยละเอียด จะช่วยหาสาเหตุได้

2.การระบายของน้ำตาที่ผิดปกติ

ถ้าหากตรวจตาโดยละเอียดแล้ว สัตว์เลี้ยงไม่ได้เจ็บตา หรือไม่ได้เจอสาเหตุที่ทำให้ระคายเคือง จนน้ำตาไหลมาก ต้องตรวจทางเดินท่อน้ำตาว่ามีการไหลผิดปกติหรือไม่

ท่อน้ำตาจะอยู่บริเวณหัวตา โดยมีรูเปิดที่ด้านบนและด้านล่าง ท่อน้ำตาจะมีรูเปิดออกที่จมูกและคอ นั่นจึงเป็นสาเหตุให้เวลาจามหรือเวลาร้องไห้ทำให้เรารู้สึกถึงรสชาติของน้ำตา สุนัขและแมวที่โครงหน้าสั้น จะมีเบ้าตาตื้น ช่องเปิดของตาใหญ่ พบว่าสุนัขและแมวเหล่านี้ จะมีน้ำตาไหลมากเปียกบริเวณร่องน้ำตาได้ เพราะโครงสร้างของหน้าและเบ้าตาไม่มีช่องว่างมากพอที่จะกักเก็บน้ำตาไว้ ทำให้เจ้าของเห็นว่าน้ำตาไหลมากนั่นเอง ในภาวะนี้เกิดจากโครงสร้างหน้าของสัตว์เลี้ยงเองไม่สามารถทำการแก้ไขได้

โรคหนังตาม้วน ทำให้เกิดการขวางการไหลของน้ำตาไปยังท่อน้ำตา และนอกจากนั้นขนที่ม้วนเข้า ก็ทำให้เกิดการระคายเคืองตาร่วมกัน ทำให้น้ำตาไหลมากขึ้น หรืออาจเกิดแผลที่กระจกตาได้ การรักษาคือรักษาที่ต้นเหตุ โดยการผ่าตัดแก้ไขภาวะหนังตาม้วน

การวินิจฉัย

ประวัติ อายุ เพศ สายพันธุ์ วิธีการเลี้ยง อาหารที่กิน โรคตา และโรคอื่นๆ เป็นสิ่งที่ช่วยหาสาเหตุของภาวะน้ำตาไหลมากได้ กลุ่มสุนัขและแมวพันธุ์หน้าสั้น การกินอาหารที่มีการใส่สารกันเสีย สีผสมอาหาร สามารถทำให้สุนัขและแมวบางตัวอาจจะเกิดการแพ้อาหารแล้วทำให้น้ำตาไหลมากได้ นอกจากนี้ โรคอื่นๆที่มีการเกี่ยวข้องกับดวงตา การติดเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย ขนตางอกผิดตำแหน่ง ภาวะหนังตาม้วนโดยเฉพาะภาวะหนังตาม้วนเข้า สามารถทำให้เกิดภาวะน้ำตาไหลมากได้เช่นกัน การตรวจตาโดยละเอียด โดยใช้เครื่องมือพิเศษ เป็นสิ่งจำเป็นที่จะช่วยหาสาเหตุของภาวะน้ำตาไหลมากได้ ซึ่งประกอบด้วย

• การตรวจวัดปริมาณน้ำตาด้วย Schirmer tear test (STT) เป็นการวัดน้ำตาที่ผลิตขึ้นในหนึ่งนาที โดยปกติแล้วปริมาณน้ำตาปกติต่อหนึ่งนาที จะอยู่ที่ 15-25 mm ถ้ามากกว่า 25 mm แปลผลได้ว่ามีการผลิตน้ำตามากกว่าปกติ
• ย้อมสีตาเพื่อตรวจดูแผลที่กระจกตา (fluorescein stain) ถ้าหากย้อมติดสีที่กระจกตา บ่งบอกถึงแผลที่กระจกตา แผลเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เจ็บ สัตว์เลี้ยงจึงมีน้ำตาไหลมากขึ้น และนอกจากนั้นสี fluorescein ใช้ทดสอบ Jones test เป็นการหยดสีย้อม fluorescein ลงที่ตาแล้วรอประมาณ 1-2 นาที ว่ามีสีเหลืองออกจากจมูกหรือไม่ ซึ่งพอจะบอกได้ว่าท่อน้ำตามีการอุดตันหรือเกิดปัญหา
• วัดความดันตาด้วยเครื่องวัดความดันตา (tonometry) เพื่อวินิจฉัยการอักเสบในช่องหน้าม่านตา หรือภาวะต้อหิน
• การใช้กล้องจุลทรรศน์สำหรับตา (slit lamp) เพื่อส่องดูรอยโรคต่างๆในลูกตา
• การทำ CT scan และฉีดสี เพื่อตรวจสอบการอุดตันของท่อน้ำตา นอกจากท่อน้ำตาแล้วยังสามารถเห็นสิ่งผิดปกติในบริเวณข้างเคียงได้อีกด้วย เช่นเนื้องอกในโพรงจมูก โพรงจมูกอักเสบ เป็นต้น

การรักษา

การรักษาที่ต้นเหตุเป็นวิธีการที่ดีที่สุดในการแก้ไขปัญหาน้ำตาไหลมากผิดปกติ โดยวิธีรักษาขึ้นกับสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการน้ำตาไหลมาก โดยมีวิธีที่ใช้รักษา ดังนี้

• Flushing (สวนท่อน้ำตา) สามารถช่วยวินิจฉัยการตีบตันของท่อน้ำตาได้ โดยทำการสอดเข็มทู่หรือเข็มพลาสติกและดันน้ำเกลือเข้าไปในท่อน้ำตา น้ำเกลือต้องไหลออกจากรูจมูกและสัตว์เลี้ยงกลืนลงคอ ในสัตว์เลี้ยงบางตัวอาจจะไม่มีท่อน้ำตาตั้งแต่กำเนิด สามารถใช้วิธีนี้ในการวินิจฉัยได้ การระคายเคืองและติดเชื้อเป็นระยะเวลานานสามารถทำให้เกิดการอักเสบของเนื้อเยื่อแบบเรื้อรัง ท่อน้ำตาตีบแคบ ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้น้ำตาไหลมาก
• ยาหยอดตา ยากลุ่มลดการอักเสบใช้เพื่อลดการอักเสบและระคายเคือง ส่วนยาปฏิชีวนะในสัตว์ป่วยที่มีการติดเชื้อในทางเดินน้ำตาและดวงตา 
• การผ่าตัด ผ่าตัดเพื่อแก้ไขรูน้ำตาอุดตันเพื่อขยายท่อน้ำตาให้กว้างขึ้น หรือในกรณีเนื้องอกกดเบียดท่อน้ำตา การผ่าตัดนำเนื้องอกออก จะช่วยรักษาอาการน้ำตาไหลมากได้

เมื่อพบว่าสัตว์เลี้ยงของท่าน มีอาการน้ำตาไหลมาก อาจเป็นได้หลายโรค หลายสาเหตุ ซึ่งแต่ละโรคจะมีวิธีการรักษาแตกต่างกันไป ดังนั้นเมื่อพบว่าสัตว์เลี้ยงมีอาการน้ำตาไหลมากผิดปกติจึงควรพามาพบสัตวแพทย์เฉพาะทางโรคตาเพื่อหาสาเหตุ และทำการรักษาต่อไป